اکندروپلازی و هایپوکندروپلازی

اکندروپلازی و هایپوکندروپلازی دو نوع از شایع‌ترین اختلالات رشد استخوانی هستند که منجر به کوتولگی با منشأ استخوانی می‌شوند. هر دو بیماری به دلیل جهش در ژن FGFR3 ایجاد می‌شوند، اما شدت علائم در این دو بیماری متفاوت است.

علائم اسکلتی و زمان شروع

اکندروپلازی از بدو تولد علائم مشخصی دارد؛ از جمله کوتاهی اندام‌ها، ماکروسفالی (جمجمه بزرگ)، پیشانی برجسته، انحنای شدید کمر و فاصله غیرطبیعی بین انگشتان. در مقابل، هایپوکندروپلازی معمولاً با شدت خفیف‌تری ظاهر می‌شود و ممکن است علائم آن تا دوران نوزادی یا کودکی آشکار نشود.

توارث بیماری و احتمال تکرار

هر دو بیماری با الگوی اتوزومال غالب به ارث می‌رسند. بیشتر موارد به صورت جهش جدید (de novo) رخ می‌دهد، اما در صورت ابتلای یکی از والدین، احتمال تکرار بیماری در فرزندان تا ۵۰٪ خواهد بود. در صورت داشتن یک فرزند مبتلا، توصیه می‌شود در بارداری‌های بعدی از مشاوره ژنتیک و آزمایش‌های پیش از تولد استفاده شود.

جهش‌های اصلی و شیوع

در بیش از ۹۰٪ موارد اکندروپلازی، جهش G1138A (gly380Arg) در ژن FGFR3 دیده می‌شود. در هایپوکندروپلازی نیز شایع‌ترین جهش، Asn540Lys (c.1620C>A) در همین ژن است. البته تنوع جهش‌ها در هایپوکندروپلازی بیشتر است و ممکن است نیاز به بررسی گسترده‌تری باشد.

عملکرد مغزی و رشد ذهنی

در اغلب بیماران عملکرد شناختی طبیعی است. اما در برخی موارد اکندروپلازی به علت تنگی سوراخ مغزی (foramen magnum) ممکن است فشار به نخاع وارد شده و علائم عصبی ایجاد شود.

درمان‌های کلاسیک و نوین

در حال حاضر، درمان قطعی برای اکندروپلازی و هایپوکندروپلازی وجود ندارد، اما اقدامات حمایتی و پزشکی می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی کمک کنند:

• – فیزیوتراپی و کاردرمانی برای تقویت عضلات و بهبود تحرک
• – جراحی‌های ارتوپدی برای اصلاح انحرافات استخوانی
• – درمان با هورمون رشد (GH): در برخی بیماران، به‌ویژه در هایپوکندروپلازی جهت افزایش رشد قدی تجویز می‌شود.

داروی Vosoritide به عنوان یک درمان نوین برای اکندروپلازی، مورد تأیید FDA قرار گرفته است و با مهار عملکرد غیرطبیعی FGFR3 به افزایش رشد استخوانی کمک می‌کند. اما در ایران، دسترسی به این دارو با مشکلاتی همراه است و در حال حاضر بیشتر پزشکان، در صورت لزوم، از هورمون رشد به عنوان جایگزین استفاده می‌کنند

بررسی ژنتیکی

در آزمایشگاه ژنتیک پزشکی بنیان، بررسی ژنتیکی این بیماری‌ها به‌صورت مرحله‌ای انجام می‌شود:
۱. بررسی جهش‌های شایع ژن FGFR3 با روش PCR-Sanger sequencing
۲. در صورت منفی بودن، انجام آزمایش Whole Exome Sequencing جهت شناسایی جهش‌های نادر