اهمیت تشخیص ژنتیکی در سندروم مارفان
علائم، سن بروز و شدت بیماری
سندروم مارفان (Marfan Syndrome) یک بیماری بافت همبند ارثی است که طیف گسترده‌ای از علائم را درگیر می‌کند. این علائم معمولاً از دوران کودکی یا نوجوانی بروز پیدا می‌کنند، اما شدت آن‌ها در افراد مختلف متفاوت است. مهم‌ترین ارگان‌های درگیر عبارتند از:
– قلب و عروق: اتساع یا دایسکشن آئورت (خطر مرگ ناگهانی)
– اسکلت: قد بلند، دست و پاهای کشیده، قفسه سینه برجسته یا فرورفته، اسکولیوز
– چشم: لنز دررفتگی (ectopia lentis)، نزدیک‌بینی شدید، خطر جداشدگی شبکیه
– سایر علائم: شلی مفاصل، پوست نرم و کشسان، فتق‌ها
ژن‌های درگیر و انواع بیماری
در بیش از ۹۰٪ موارد، عامل بیماری جهش در ژن FBN1 (کدکننده فیبریلین-1) است. به ندرت، جهش‌هایی در ژن‌های TGFBR1، TGFBR2 یا سایر ژن‌های مرتبط با مسیر سیگنالینگ TGF-beta نیز دیده می‌شود که ممکن است تظاهراتی شبیه مارفان یا سندرم‌های هم‌پوشان (مانند Loeys-Dietz) ایجاد کنند.
نحوه توارث و مشاوره ژنتیک
مارفان یک بیماری اتوزوم غالب است. بنابراین اگر یکی از والدین مبتلا باشد، احتمال انتقال بیماری به هر فرزند ۵۰٪ است. در مواردی نیز جهش de novo (جدید) در کودک رخ می‌دهد و سابقه خانوادگی وجود ندارد. مشاوره ژنتیک برای بررسی سایر افراد خانواده و برنامه‌ریزی برای بارداری‌های بعدی اهمیت زیادی دارد.
تشخیص پیش از تولد و ریسک تکرار
در خانواده‌هایی که جهش بیماری‌زا شناسایی شده، امکان انجام تشخیص پیش از تولد (PND) یا در صورت لزوم تشخیص پیش از لانه‌گزینی (PGD) وجود دارد تا از تکرار بیماری در بارداری‌های آینده جلوگیری شود.
توان تشخیصی آزمایش WES
اگرچه آزمایش‌های تک‌ژنی برای FBN1 وجود دارد، اما در برخی موارد که تشخیص بالینی دقیق نباشد یا ژن‌های هم‌پوشان مطرح باشند، انجام آزمایش توالی‌یابی کل اگزوم (Whole Exome Sequencing – WES) توصیه می‌شود. این روش توانایی بالایی در شناسایی جهش‌های نادر و غیرمعمول دارد.
تحلیل مجدد داده‌های WES
اگر در گذشته آزمایش WES در آزمایشگاه دیگری انجام شده و علت بیماری گزارش نشده، امکان تحلیل مجدد داده‌ها با الگوریتم‌های جدید و دقیق‌تر در آزمایشگاه ژنتیک پزشکی بنیان وجود دارد.
اهمیت شناسایی افراد بدون علامت
برخی افراد ممکن است ناقل ژن معیوب باشند اما در ظاهر علائمی نداشته باشند. شناسایی این افراد اهمیت زیادی دارد، چراکه با غربالگری سالانه آئورت و استفاده به‌موقع از داروهای کنترل فشار یا جراحی پیشگیرانه، می‌توان از بروز دایسکشن آئورت و مرگ ناگهانی جلوگیری کرد.